Jak prawidłowo odczytywać wyniki pomiaru glikemii?

Do rozpoznania cukrzycy i okresowej jej kontroli niezbędne jest badanie glukozy we krwi metodą laboratoryjną. Natomiast glukometry służą jedynie do samokontroli leczenia choroby - po wcześniejszym jej rozpoznaniu i ustaleniu sposobu leczenia. Jednakże wielu diabetyków nie zdaje sobie sprawy, że wyniki glikemii uzyskane w laboratorium różnią się znacznie od tych, które przedstawiają glukometry.

Nie oznacza to wcale, że jedne z nich są błędne. Ponadto dla wielu osób dokładność pomiarów poziomu glukozy we krwi za pomocą glukometru zaczyna budzić wątpliwości w momencie, gdy kupują nowy sprzęt i porównują jego wyniki z otrzymywanymi na starym glukometrze. A umiejętność samodzielnego oznaczania glikemii przez pacjentów z cukrzycą oraz trafne interpretowanie wyników stanowią podstawowy warunek poprawy leczenia choroby. Czy oznacza to, że nie można polegać na wskazaniach glukometrów? Nic bardziej mylnego.

Ocena dokładności glukometru
Dokładność glukometru ocenia się, porównując wyniki jego pomiaru z wynikami otrzymanymi drogą laboratoryjną. Glukometr uznaje się za dokładny, jeśli różnica między pomiarami wykonanymi glukometrem a za pomocą laboratoryjnego urządzenia referencyjnego mieści się w granicach:
± 15 mg/dL przy stężeniach glukozy < 75 mg/dL (4,2 mmol/L) lub
± 20 % przy stężeniach glukozy ≥ 75 mg/dL.
Glukometr wymaga ok. 200 pomiarów, by móc określić poziom jego dokładności. Osobno należy dokonywać pomiarów stężenia glukozy < 75 mg/dL i osobno ≥ 75 mg/dL. Po zsumowaniu uzyskanych wyników z obu zakresów stężeń glukozy ocenia się ile z nich mieści się w wytycznych. Jeśli co najmniej 95% pomiarów mieści się w podanych kryteriach minimalnej akceptowalnej dokładności, to glukometr uznaje się za dokładny.

Różnice we wskazaniach między poszczególnymi glukometrami wynikają z ich konstrukcji. Starszego typu są skalibrowane do pełnej krwi, natomiast najnowsze generacje tych urządzeń są skalibrowane do osocza. W praktyce wygląda to tak, że nowe modele wyświetlają wyższe wyniki niż te starsze. Jest to zjawisko całkowicie normalne, gdyż glukometry starszego typu nie przeliczały wyników przez odpowiedni współczynnik (1,12). Warto zatem wybierać te glukometry, które są skalibrowane do osocza i wynik podają już odpowiednio przeliczony (np. iXell). Oszczędzi to niepotrzebnych napięć związanych z interpretacją wyników.

Utrudnieniem dla użytkowników są niepełne informacje bądź ich brak na temat skalibrowania glukometru. Międzynarodowa norma EN ISO 15197 wyraźnie wymaga (w p. 5.2), by instrukcja użycia systemu monitorującego poziom glukozy we krwi zawierała m.in. informacje na temat procedury pomiarowej i/lub materiałów kalibracyjnych (powinna być wskazana spójność pomiarowa w odniesieniu do referencyjnej procedury pomiarowej).
O tym, jak różnić mogą się od siebie wyniki, przekonują poniższe wzory obliczeniowe:
glukoza w pełnej krwi = glukoza w osoczu x [1,0 – (0,0024 x Ht 5)]
glukoza w osoczu = glukoza w pełnej krwi x 1,12.

Sztuka wyboru glukometru
Norma EN ISO 15197, dotycząca minimalnej akceptowalnej dokładności glukometru, nie uznaje za "bardziej dokładny" takiego glukometru, w którym więcej niż 95% pomiarów mieści się w podanych wyżej kryteriach. Ważne, by spełniał kryteria dokładności.
Glukometr powinien zatem wyróżniać się dodatkowo innymi cechami, które będą składać się na jego funkcjonalność i prostotę obsługi.

Najnowszym systemem monitorującym stężenie glukozy we krwi jest iXell. Miarą postępu jest zastosowana w nim możliwość badania krwi pobranej z innego miejsca w organizmie niż opuszka palca (AST – alternatywne miejsca nakłucia). Zapewnia bezpieczny i wygodny pomiar dzięki układowi automatycznego zasysania próbki krwi na pasku testowym. Mała kropla krwi (0,7 µl) wystarczy do prawidłowego pomiaru, który wyświetla się na dużym, czytelnym ekranie. Niewielkie rozmiary kropli oznaczają płytsze i mniej bolesne nakłucia. Glukometr jest "skalibrowany" do osocza – wyświetlonego wyniku nie trzeba przeliczać. Wyniki zapamiętywane są wraz z datą i godziną, można je przesłać do komputera za pomocą specjalnego kabla połączeniowego oraz oprogramowania. Glukometr ten może ponadto obliczyć 7-, 14-, 21-, 28-, 60-, 90-dniowe średnie wyników badań glikemii. Wyróżnia się także funkcją automatycznego wyrzutu paska testowego.

Możliwość pobierania krwi z alternatywnych miejsc nakłucia, jaką daje glukometr iXell, jest z pewnością korzystnym rozwiązaniem dla tych, którzy mają opory przed nakłuwaniem opuszka palca. Trzeba jednakże pamiętać o kilku zasadach, których spełnienie jest konieczne dla uzyskania prawidłowego wyniku pomiaru. Badanie powinno być przeprowadzone na czczo lub 2 godziny po posiłku, co najmniej 2 godziny po przyjęciu insuliny, co najmniej 2 godziny po wysiłku fizycznym.

Oznaczanie glikemii zgodnie z wytycznymi PTD
Oznaczanie glikemii ma za zadanie rozpoznanie cukrzycy, nieprawidłowej tolerancji glukozy (IGT) i nieprawidłowej glikemii na czczo (IFG).
Powinno być wykonywane w osoczu krwi żylnej w laboratorium spełniającym kryteria jakościowe, za pomocą analizatora biochemicznego. Oznaczenia stężenia glukozy należy poddać wewnątrz- i zewnątrzlaboratoryjnej kontroli jakości.

Pamiętajmy, że do regularnych pomiarów należy używać glukometrów "skalibrowanych" do osocza – czyli pokazujących na wyświetlaczu wynik przeliczony do stężenia glukozy w osoczu krwi. Jest to bardzo ważne, bowiem prawidłowe pomiary w laboratorium również dokonywane są w osoczu krwi żylnej. Tylko wówczas wyniki pomiarów są wiarygodne i można je ze sobą porównywać.

Genexo Sp z o.o. jest dynamicznie rozwijającą się polską firmą farmaceutyczną, założoną w 2002 r. Portfolio firmy stanowi szeroki wachlarz produktów obejmujący zarówno leki przepisywane z rekomendacji lekarza jak i preparaty OTC, wyroby medyczne i suplementy diety.

Genexo Sp. z o.o. wspiera działania Fundacji Anny Dymnej "Mimo Wszystko".

Opracowano na podstawie:
1.
2.OPM 11/2008.

Adam Mikołajczyk